آخرین وضعیت عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان
جیک سالیوان مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در گفتگو با خبرنگاران گفت: «ابعاد اصلی روند عادی‌سازی روابط میان ریاض و تل‌آویو در حال حاضر روی میز مذاکرات است. ما چارچوب کاری یا بندهای آماده‌ای برای امضای توافق عادی‌سازی روابط نداریم. هنوز کارهای زیادی وجود دارد که باید انجام دهیم.»
پیش از این نیز بایدن رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه با سی‌ان‌ان عادی شدن رابطه عربستان و اسرائیل را در حال حاضر بعید و آن را منوط به یک معاهده دفاعی و پذیرش برنامه هسته‌ای غیرنظامی عربستان دانست که اسرائیل با آن موافق نیست. بایدن گفت: «ما در منطقه در حال پیشرفت هستیم. اینکه عربستان اسرائیل را به رسمیت بشناسد به عملکرد آنها و چیزی که در قبالش می‌خواهند، بستگی دارد. رک و راست بگویم که فکر نمی‌کنم آنها با اسرائیل مشکل زیادی داشته باشند ولی اینکه این امکان را فراهم کنیم که بتوانند قدرت هسته‌ای غیرنظامی برای تضمین امنیت خود داشته باشند، این را کمی بعید می‌دانم.»
شرایط طرفین برای توافق
عربستان سعودی از زمان تاسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ آن کشور را به رسمیت نشناخته است. گفته می‌شود دولت سعودی در ازای به رسمیت شناختن اسرائیل خواستار تضمین واشنگتن برای ارسال تسلیحات پیشرفته ساخت آمریکا به عربستان، حمایت ایالات متحده از برنامه هسته‌ای غیر نظامی آن کشور از جمله غنی‌سازی اورانیوم و ایجاد یک کشور فلسطینی است.
اسرائیل نیز در پی روابط تجاری و دفاعی با عربستان و برقراری ارتباط بیشتر در منطقه است. همچنین نشریه آمریکایی اکسیوس در گزارشی اختصاصی به نقل از مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی نوشته است که بنیامین نتانیاهو در جریان رایزنی با دولت جو بایدن بر سر توافق برقراری روابط سیاسی با عربستان، خواستار آن شده که آمریکا جهت دفاع از اسرائیل در برابر ایران تضمین‌های جدید و محکمی بدهد.
در این بین فلسطین هم به عنوان بازیگر تاثیر گذار در مناسبات بین اسرائیل و عربستان سعودی اقدام به تهیه فهرستی از خواسته های خود برای همراهی با روند عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل کرده اند. در سال ۲۰۲۰، سه کشور امارات متحده عربی، بحرین و مراکش روابط خود با اسرائیل را با میانجیگری ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری ترامپ عادی کردند. سودان، نیز متعهد شد که در آن سال گام‌هایی در جهت توسعه روابط دیپلماتیک با اسرائیل بردارد اما این روند در بحبوحه مشکلات سیاسی و کودتای نظامی سال بعد متوقف شد. در آن زمان، تشکیلات خودگردان توافقات عادی‌سازی را خیانت به همبستگی اعراب قلمداد کرد اما در روند توافق بین عربستان و اسرائیل، تشکیلات خودگران با هدف نهایی تشکیل کشور مستقل فلسطین سعی دارد با این توافق همراهی کند.
گفته می شود که تشکیلات خودگران در دیدار با مقامات عربستان سعودی خواسته‌های خود برای همراهی با توافق عربستان و اسرائیل را چنین بیان کرده اند: بخش‌هایی از کرانه باختری که در حال حاضر تحت کنترل کامل اسرائیل است به تشکیلات خودگردان فلسطین منتقل شود؛ رشد شهرک‌سازی اسرائیل در کرانه باختری متوقف شود؛ حمایت مالی عربستان از تشکیلات خودگردان، که از سال ۲۰۱۶ کند و سه سال پیش به طور کامل متوقف شد، به میزان حدود ۲۰۰ میلیون دلار در سال از سر گرفته شود؛ کنسولگری آمریکا در شرق بیت‌المقدس که به منزله نمایندگی دیپلماتیک آمریکا برای فلسطینیان است و در دولت دونالد ترامپ تعطیل شده بود بازگشایی شود؛ مذاکرات اسرائیل و فلسطینیان با میانجیگری آمریکا از جایی که در زمان جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا در سال ۲۰۱۴ متوقف شد از سر گرفته شود.
چرا حالا؟
در حالی که به رسمیت شناخته شده اسرائیل توسط عربستان سعودی بسیار مهم است و گامی اساسی در جهت تحکیم صلح و ثبات در خاورمیانه است اما باید توجه داشت که دنبال کردن این طرح توسط بایدن ارتباط نزدیکی به تلاش های حزب دموکرات برای پیروزی مجدد در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دارد. تحلیلگران معتقدند که موفقیت توافق بین اسرائیل و عربستان یک پیروزی بزرک در سیاست خارجی بایدن خواهد بود و می تواند در انتخابات ۲۰۲۴ ایالات متحده تاثیر مهمی بر میزان رای حزب دموکرات داشته باشد. در حالی که رای دهندگان متوسط آمریکایی ممکن است آرای خود را بر اساس سیاست خارجی قرار ندهند، اما عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل در میان رهبران هر دو حزب اصلی در واشنگتن دی سی اهمیت زیادی دارد درست به همین دلیل است که در سال ۲۰۲۰، بسیاری از دموکرات‌هایی که از ترامپ متنفر بودند، توافق ابراهیم را تحسین کردند.
موانع پیش رو
عربستان سعودی در عادی‌سازی روابط با اسرائیل با محاسبات بسیار پیچیده‌تر و پرمخاطره‌تری نسبت به متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس هنگام امضای توافقنامه ابراهیم در سپتامبر ۲۰۲۰ مواجه است. افکار عمومی عربستان سعودی به شدت ضد اسرائیل است و یک توافق بد با اسرائیل می تواند به کلی باعث خشم و نارضایتی مردم این کشور شده و اعتماد سیاسی آنها نسبت به بن سلمان و سیاست هایش را سلب کند به همین دلیل عربستان سعودی برای جلب افکار عمومی خود مجبور است که در جریان مذاکرات برای توافق، خواسته های خود را به صورت حداکثری بیان کند تا چنین توافقی از دید مردم با ارزش تلقی شود.
تحقق خواسته های عربستان مبنی بر برخورداری از حمایت های ویژه نظامی آمریکا و همچنین حمایت آمریکا از برنامه های هسته ای غیرنظامی این کشور به احتمال زیاد در سنای آمریکا مورد تائید واقع نخواهد شد. این عدم همراهی سنا با خواسته های عربستان ناشی از دو دلیل است. اول اینکه سنا با درگیری بیشتر ایالات متحده در خاورمیانه مخالف و از تعمیق گرفتاری واشنگتن در این منطقه گریزان است و عامل بعدی بدبینی نمایندگان سنا نسبت به عربستان سعودی بخصوص پس از قتل خاشقچی است که آنها را نسبت به نیات عربستان سعودی و همچنین شیوه رفتار این کشور در آینده بی اعتماد و در نتیجه سنا را به تصویب آنچه ریاض از واشنگتن می خواهد بی تمایل می کند.
توافق اسرائیل و عربستان از جانب تل آویو هم با موانعی روبرو است. تنها چیزی که احتمالاً در این توافق از اسرائیل خواسته می شود این است که تا حدودی با قوانین بین المللی و قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد سرزمین های اشغالی فلسطین همراهی داشته باشد اما انتظار نمی رود که اسرائیل با توجه به روی کار بودن عناصر تندرو در این کشور این خواسته را برآورده کند. کابینه کنونی اسرائیل، به رهبری نخست وزیر بنیامین نتانیاهو و حرب لیکود بعید به نظر می رسد که امتیازات قابل توجهی به فلسطینی ها بدهند. علاوه بر این اسرائیل با حمایت آمریکا نسبت به برخورداری عربستان از انرژی هسته ای غیرنظامی به شدت مخالف است، چنانکه کاتز وزیر انرژی اسرائیل گفته است که کشورش خواهان عادی‌سازی رابطه با عربستان است اما نه به قیمت برنامه هسته‌ای غیرنظامی در آن کشور. بنابراین با محقق نشدن هیچکدام از شروط عربستان سعودی بعید به نظر می رسد که توافق ریاض و تل آویو به این زودی قابل دستیابی باشد.
ارسال نظر