سعدی؛ استاد بی‌ رقیب قلمرو شعر

از کجا بگویم؟ یک روز استاد سر کلاس می‌گفت حافظ را ببینید شاید چندین و چند لقب بهش دادند حتی به او لسان الغیب می‌گفتند اما لقب افصح‌المتکلمین را به او ندادند این صفت را تنها برای سعدی به کار بردند. قدرتی که سعدی در ساختار جمله و مانور دادن در خلاقیت، تصویر و نحو داشت بی‌نهایت قدرتمند است که می‌توانیم بگوییم او در شعر معجزه کرد.

مانور بی‌نهایت در کلام

وقتی بیت «من از حکایت عشق تو بس کنم، هیهات... مگر اجل که ببندد زبان گفتارم» می‌خوانیم نمونه‌ای از همان قدرت بی‌نهایتی است که در ساختار شعری سعدی می‌توان دید. حتی خیلی از کارشناسان و منتقدان ادبی مانور بی‌نهایت قدرت در نحو سعدی را بی‌نظیر می‌دانند.

به حدی می‌توانیم بر روی این خصلت شاعری فوکوس کنیم که نزدیک به 700 سال است پارسی‌زبانان جهان سعدی را شاعری اکمل دانسته‌اند.

بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند، مگر بهتر از این داریم که آدم‌ها در کنار هم و جزئی از هم دانست و به عنوان گوهر ناب از آنان یاد کرد. بالاخره باید به این امر اعتراف کرد که سعدی مانند ندارد.

اصلا اگر بگوییم که او استاد بلامنازع قلمرو شعر است فکر می‌کنید از جملات اشتباه استفاده کردیم؟ خیر بلکه جمله‌ای دقیق و بدون اغراق را عنوان کردیم. ما این خلاقیت و ساختار جمله را نه تنها در غزلیات او بلکه در بوستان و گلستان هم شاهد این امر هستیم.
 

رستاخیز شعری

او در این رستاخیز شعری و کلمات چنان مضمون، معنی، پیام و محتوا و شناخت را با فرم گره می‌زند که تمامی این هنرها را در فرم شاهد هستیم. شاید حافظ نگاه با طمانینه و قابل تامل به هستی داشته و با کلماتش بسیار شاخص است یا مولانا بزرگترین متفکر است و هنرمند الهیاتی در جهان شناخته می‌شود اما سعدی افصح‌المتکلمین تاریخ زبان فارسی و استاد سخن است.

قصد از نوشتن این متن نه تعریف از غزلیات رستاخیزی اوست نه بوستان و گلستانی که حکمت عملی را به ما می‌‌آموزد، نه می‌خواهیم او را بستاییم و نه می‌خواهیم مسرور از کلماتش شویم فقط قصد ما این بود که او را کمی بشناسیم و بدانیم که او در این اقیانوس چه آب زلالی بوده است.