چرا ایران وارد معامله سلاح با روسیه شد؟
از زمان مطرح شدن ادعای استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین توسط روسیه، تهران در موقعیت بسیار حساسی قرار گرفته است. با وجودی که مقامات کشور بارها اعلام کردند که هیچ پهپادی برای استفاده در جنگ در اختیار روسیه قرار نداده‌‌‌اند، اما ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌‌‌جمهور اوکراین و کشورهای غربی عزم خود را جزم کردند تا اثبات کنند که روسیه از پهپادهای ایرانی در جنگ استفاده کرده است.
به دنبال مطرح شدن این اظهارات علیه ایران، نه تنها پروسه احیای گفت‌وگوهای برجامی تحت‌الشعاع قرار گرفت بلکه شاهد تنش فزاینده بین تهران و بروکسل از یکسو و تهران و واشنگتن از سوی دیگر هستیم و تحریم‌‌‌هایی نیز علیه ایران اعمال شد و کشور در شرایط سخت‌‌‌تری قرار گرفت. اما مساله اینجاست که تصمیم‌‌‌سازان در ایران حتما نسبت به عواقب چنین همکاری‌‌‌هایی آگاه بوده‌اند اما احتمالا فواید همکاری نظامی با مسکو بیش از زیان‌هایش بوده است. در خصوص تاریخچه همکاری‌‌‌های نظامی ایران و روسیه بعد از انقلاب باید گفت که این همکاری‌‌‌ها مساله جدیدی نیست و روابط ایران با روس‌‌‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌ویژه در حوزه نظامی وارد مرحله جدیدی شد.
بعد از دفاع مقدس و در سال‌های انتهایی دهه ۶۰ و ابتدای دهه ۷۰ ایران یک قرارداد نظامی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار با روسیه منعقد کرد که در نتیجه آن تسلیحاتی نظیر جنگنده‌‌‌های میگ ۲۹، سوخو ۲۴، تانک‌‌‌های تی ۷۲ و زیردریایی‌‌‌های کلاس کیلو خریداری شد. ناصر نوبری، سفیر پیشین ایران در شوروی در گفت‌وگویی که پیش‌تر با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» داشت، گفته بود: «در سفر سال۱۹۸۹ مرحوم هاشمی‌‌‌رفسنجانی به شوروی توافق شد که روابط استراتژیک بین تهران و مسکو برقرار شود و این روابط استراتژیک در همان دیدار بنیانگذاری شد. در پی این توافق، عالی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین و بیشترین تسلیحات استراتژیک شوروی اعم از هواپیماهای جنگی سوخو و میگ، زیردریایی، موشک و تانک در اختیار ایران قرار گرفت.» به گفته سفیر پیشین ایران در شوروی، این معامله تا به امروز مهم‌ترین و بالاترین تامین تسلیحاتی بعد از انقلاب برای کشورمان بوده است.
چرا همکاری استراتژیک متوقف شده بود؟
همچنین نکته دیگری که خرید و فروش تسلیحات با روسیه را مساله‌ساز کرده به تحریم‌‌‌ها علیه ایران بازمی‌گردد. زیرا بخش مهمی از تحریم‌‌‌های ایران مربوط به تحریم خرید و فروش ادوات نظامی است. بخشی از این تحریم‌‌‌ها در اکتبر ۲۰۲۰ پایان یافت و از آن زمان ایران می‌تواند به کشورها سلاح متعارف بفروشد و آنها نیز می‌توانند از ایران همین ادوات را دریافت کنند. تسلیحات متعارف معمولا ادوات نظامی را شامل می‌شود که جنبه تدافعی دارد و این اولین تاریخ انقضا برای ایران بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱بود. هرچند تحریم ثانویه آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۰ باعث شده که هیچ کشوری به ایران سلاح متعارف نفروشد و نخرد.
منافع دریافت سوخو ۳۵ از روسیه حائز اهمیت است اما باید توجه داشته باشیم که روسیه قرار است چند فروند سوخو به ایران بدهد.برخی رسانههای غربی از ۲۴ فروند تا ۶۰ فروند را مطرح کردهاند. یک رسانه آمریکایی در خصوص دریافت سوخو ۳۵ از روسیه نوشته بود که ایران می‌‌‌خواهد به زودی ۲۴ فروند سوخو ۳۵ بگیرد و روسیه قول داده بعد از تحویل این تعداد، خط تولید مشترک سوخو را در ایران راه بیندازد که اتفاق بسیار مهمی است. همزمان بحث خط تولید پهپاد ایرانی در روسیه نیز مطرح شده است. البته این مسائل را رسانههای آمریکایی مدعی شده‌‌‌اند و تهران و مسکو هنوز هیچ‌کدام را تایید نکرده‌‌‌اند. از طرف دیگر آمریکا مدعی شده است بحث فقط هواپیمای جنگنده نیست بلکه روسیه می‌‌‌خواهد هلیکوپتر نظامی هم به ایران بدهد. زیرا ایران در حوزه بالگرد نظامی کمبود دارد.
همچنین یک کارشناس که نخواست نامش فاش شود به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «آمریکایی‌‌‌ها مدعی شدند طرف روسی، یکسری سلاح‌‌‌های غربی را که از اوکراین به غنیمت گرفته، برای مهندسی معکوس به ایران تحویل داده است؛ از جمله موشک دوش پرتاب جاولین.»
همچنین در این میان برخی منابع بحث ورود تانک‌‌‌های تی ۹۰ به ایران را نیز مطرح کردهاند.
اگر این مسائل به واقعیت تبدیل شود و ایران این تسلیحات را از روسیه تحویل بگیرد، در عرصه هوایی و زمینی ایران می‌تواند برخی کمبودهایش را جبران کند.
ارسال نظر