لرزه تورم بر تختِ سلطان اردوغان / اتحادِ براندازان ترکیه علیه امپراتوری 20ساله

مردم ترکیه در روز ۱۴ ماه می برای انتخاب رئیس‌جمهور آینده و اعضای پارلمان کشور خود به پای صندوق‌های رای می‌روند. این اولین بار در طول بیست سال اخیر است که رجب طیب اردوغان، که بر سر کرسی ریاست جمهوری با نامزد اصلی حزب مخالف، کمال قلیچ‌داراوغلو، رقابت می‌کند با خطر شکست مواجه است.

اردوغان ۶۹ ساله که در بین محافظه‌کاران مذهبی به عنوان شخصیتی شکست‌ناپذیر و کاریزماتیک شناخته می‌شود و بسیاری او را به یک سلطان تشبیه می‌کنند، حالا تلاش می‌کند که پس از بیست سال اداره کشور، در ابتدا به عنوان نخست‌وزیر و بعد به عنوان رئیس‌جمهور، قدرت را حفظ کند.

دلیل تضعیف جایگاه اردوغان در انتخابات پیش رو چیست؟

زلزله مرگباری که در منطقه مرزی ترکیه و سوریه در فوریه گذشته اتفاق افتاد و بیش از ۵۰ هزار کشته و ویرانی‌های بسیار بر جای گذاشت، مصادف شد با دورانی که رهبر محافظه‌کار این کشور با تورمی افسارگریخته مواجه بود که سودای تغییر دولت را در مردم، به ویژه در قشر جوان، بیدار می‌کرد. بعد از زلزله، رای‌دهندگان به دنبال پاسخگویی و یک تغییر احتمالی هستند.

به عقیده سینان جدی، مدیر اجرایی موسسه مطالعات ترکی در دانشگاه جورج تاون در واشنگتن، احتمال پیروزی اپوزیسیون در انتخابات وجود دارد و در واقع، این بهترین فرصتی است که تابحال داشته‌اند زیرا در حال حاضر نرخ تورم در ترکیه بسیار بالاست به طوری که رتبه دوم یا سوم در جهان را دارد و این مردم ترکیه را به شدت نگران کرده است.

اگرچه بر اساس آمار رسمی دولت، نرخ تورم ۵۰ درصد است، اما آمارهای غیر رسمی خبر از تورم ۱۲۰ درصدی و حتی بعضا ۱۵۰ درصدی می‌دهند.

طبق گفته تحلیلگران اقتصادی، بحران شدیدی که در هزینه زندگی مردم ترکیه به وجود آمده ضربه شدیدی بر جایگاه اردوغان و حزبش (حزب عدالت و توسعه) وارد کرد و بر میزان محبوبیتش در بین مردم تاثیر قابل ملاحظه‌ای گذاشت.

اما، چه بر سر اقتصاد ترکیه آمد؟

وضعیت اقتصادی ترکیه همیشه اینطور نبود؛ طی دو دهه گذشته اقتصاد این کشور حرکت جهشی رو به بالایی داشت، چنان که بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۱ به طور متوسط سالانه ۵.۸ درصد رشد تولید ناخالص داخلی داشته است.

در سال‌های اخیر، با افزایش حجم نقدینگی، کاهش نرخ سود بانکی، افزایش تورم و افزایش بدهی‌های خارجی، ارزش لیر ترکیه کاهش یافت. با سقوط ارزش پول ملی کشور که از سال ۲۰۱۳ شروع شد وضعیت اقتصادی رفته رفته رو به افول گذاشت و باعث ایجاد تورمی تاریخی شد که یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در اروپا بود.

در اکتبر ۲۰۲۲، نرخ تورم به بالاترین حد خود یعنی ۸۵.۵ درصد رسید. این وضعیت به دلیل عدم استقلال بانک مرکزی ترکیه از دولت و به دنبال آن ناتوانی در اتخاذ تمهیدات مناسب تشدید می‌شود.

در واقع، دخالت‌های غیرمنطقی دولت در امور اقتصادی و سیاست‌های پولی و مالی دلیل عمده بروز تورم و سقوط ارزش پول ملی این کشور است. در نوامبر سال گذشته، با دستور اردوغان تصمیماتی مانند کاهش نرخ بهره در بحبوحه بحران تورم گرفته شده که خود به رشد بیشتر آن منجر شد و بخش عمده جمعیت ۸۴میلیون نفری ترکیه را با بحران هزینه زندگی مواجه کرد. امری که بازار را در شوک فرو برد و انتقادات بسیاری را برانگیخت.

رقابت بر سر قدرت

اپوزیسیون ترکیه امسال به این نتیجه رسید که رقابت با اردوغان به صورت جداگانه نتیجه‌ای ندارد، در نتیجه شش حزب اصلی مخالف در مقابل اردوغان با یکدیگر متحد شدند و کمال قلیچ‌داراوغلو را به عنوان کاندیدای واحد خود معرفی کردند که اصلی‌ترین رقیب اردوغان به شمار می‌رود.

اولین وعده انتخاباتی اپوزیسیون، کنار گذاشتن اردوغان از قدرت است. برقراری مجدد سیستم پارلمانی، که در سال ۲۰۱۸ توسط اردوغان و به منظور تحمیل قدرت خود منحل شد، یکی دیگر از طرح‎‌های پیشنهادی است. کنترل تورم و یافتن راهی برای بازگرداندن میلیون‌ها مهاجر سوری ساکن در جنوب ترکیه، وعده‌های دیگری هستند که خود اردوغان نیز در کمپین انتخاباتی‌اش مطرح کرده است.

طبق نظرسنجی‌ها، میزان مقبولیت قلیچ‌داراوغلو با ۴۷-۴۹ درصد آرا از اردوغان بیشتر است و اپوزیسیون شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات دارد. هر نامزدی که بتواند بیش از نیمی از آرای ریاست‌جمهوری را در روز رای‌گیری در ۱۴ مه کسب کند، برنده قطعی خواهد بود. در صورت عدم موفقیت، رقابت به دو هفته بعد به دور دوم خواهد رفت.

با شرایط متلاطم بین‌المللی، شرایط سخت اقتصادی و اپوزیسیون متحد که می‌تواند اردوغان را با مشکل جدی مواجه کند، این انتخابات ترکیه بسیار سرنوشت‌ساز است. البته، اهمیت این انتخابات به ترکیه محدود نمی‌شود و مهم‌ترین انتخابات سال جاری در دنیا به شمار می‌رود، زیرا علاوه بر سرنوشت ترکیه، جایگاه این کشور را به عنوان یک عضو ناتو با روابط نزدیک به روسیه را در ژئوپولتیک جهانی نیز مشخص می‌کند.